Horraantii bishaan Maarso waxaa dib ka soo laba kacleeyay dagaalka ka dhanka ah ee ay dowladda kula jirta Al-shabaab ee gobollada Hiiraan iyo Shabeellaha Dhexe, iyada oo dagaalladaas ay qeb ka ahaayeen dadka deegaanka.

Dagaalladaas ka dhacayey qeybo kamid ah deegaannada hoos yimaada Gobalka Shabeellada Dhexe ee ka dhanka ahaa Al-shabaab oo waqti badan qaatay, ayaa ka bilaawday deegaanka Ceel Cali Axmed ee hoos yimaadda Degmada Aadan Yabaal ee Gobolka Shabeellada Dhexe, iyada oo ay si wada jir ah ka qeyb qaateen Ciidamada Xoogga, kuwa NISA iyo Ciidamada deegaanka ee lagu magacaabo  (Macawiisleyda).

Sidoo kale, waxaa jiro degaanno kale oo ay kamid yihiin, Daarul Nimca ee hoos yimaada degmada Nuur-irgood iyo Al-kowther, Degmadda Ceel-baraf iyo Deegaanka Cali Fool-dheere ee Gobalka Shabeellada Dhexe ayaa qeyb ka ahaa deegaannadii ay ku dagaalameen Ciidamada dowladda iyo Al-shabaab.

Muddadii ay dagaalladaas socdeen, waxaa xadka Soomaaliya ka soo gudbeen cutubyo ka tirsan ciidamada difaaca Itoobiya, gaar ahaan dhanka xuduudka magaalada Feerfeer, iyada oo la sheegay in ay xoojin doonaan howlgallada ka dhanka ah AS ee ka soconaya deegaannada maamulka Hirshabeelle.

Ciidamaas ayaa soo gaaray qeyb kamid ah deegaannada uu dagaalka ka soconayo ee gobolka Shabeellada Dhexe, iyada oo aysan jirin war rasmi ah oo ka soo baxay Militeriga Itoobiya, kaasi oo la xiriira ciidamada yimid gudaha Soomaaliay.

Itoobiya ayaa qeyb ka ah howlgalka AUSSOM ee dhawaan ka billaawday Soomaaliya, iyada oo labada dal ee Soomaaliya iyo Itoobiya uu muddo khilaafkooda meel dheer gaaray, kaasi oo salka ku hayay heshiiskii Somaliland, kaddib wada xaajood dheer kaddib ay qeyb ka noqdeen hawlgalka AUSSOM.

Xukuumadda Somaliland ayaa beenisay in cashuur ay kusoo rogtay shirkadaha isgaadhsiinta ay sidoo kale ku waajibayso lacagaha telefoonada layskugu diro, kadib markii warar arrintaas sheegaya ay suuqa soo galeen.

Wasaaradda Maaliyadda oo ka jawaabaysa su’aalaha ay bulshadu qabto ayaa sheegtay in cashuurta isgaadhsiinta ee (GST) ay ku dhacayso keliya adeegyada ay shirkaduhu bixiyaan, sida lacagta ku hadalka ee mobile-ka, internet-ka mobile-ka (Mobile Data), internet-ka xafiisyada/guryaha, iyo adeegyada kale ee isgaadhsiinta ee shirkaduhu bixiyaan.

“Waxaa soo baxay fariimo been abuur ah oo lagu baahiyey baraha bulshada, kuwaas oo lagu jahawareerinayo bulshada laguna sheegay in cashuurta GST ee la dhaqan-geliyey ay ku dhacayso lacagaha la isugu diro taleefanka gacanta ee Zaad iyo eDahab, taas oo aan waxba ka jirin haba yaraatee,” ayaa lagu yidhi qoraal kasoo baxay Wasaaradda Maaliyadda.

Cashuurtan oo ay waajibisay xukuumadda cusub ee Somaliland isla markaana aan hore loo qaadi jirin ayaa cabsi gelisay bulshada, kadib markii ay suuqa soo galeen warar sheegaya in cashuurtaasi ay ku waajibayso lacagaha danabaysan ee telefoonada layskugu diro sida Zaad iyo eDahab.

Xukuumaddu waxay sheegtay in cashuurtan looga golleeyahay kobcinta dhaqaalaha iyo kor u qaadista dakhliga si loo horumariyo adeegyada ay xukuumaddu bixiso, loona hirgeliyo mashaariicda horumarineed oo wax ka taraya kobaca dhaqaalaha.

Taliye kuxigeenkii hore ee Nabad Sugida iyo Sirdoonka Soomaaliya Cabdisalaan Guulleed ayaa ugu baaqay Dowladda Soomaaliya in ay ka hortagto khatarta ay lasoo baxeen Kooxda Al-shabaab, waxaana uu shaaca ka qaaday in Dowladda Soomaaliya ay la wareegto hogaanka abaabulka dagaalka lagula jiro Kooxda Al-shabaab.

Cabdisalaan Guuleed ayaa ka digay in Al-shabaab hadda ay u dhaqmayaan hababkii hore ay u dhaqmi jireen hab kaduwan waxaana ay doonayaan inay kalsooni ka diyaarsadaan Shacabka Soomaaliya, iyagoo tusaya inay gubi waayeen calamadii Soomaaliya iyo midka Hirshabeelle markii ay la wareegayeen degaano kamid ah Gobolka Shabeelaha Dhexe.

Taliye kuxigeenkii hore Nabad sugida Soomaaliya Cabdisalaan Guulleed ayaa tilmaamay in Kooxdaan ay isku diyaarineyso habka taxriir Al-shabaab ee Syria awooda ula wareegeen iyo sidii Taliban ay ula wareegeen awoodii dalka Afgaanistan, waxa uu ku celceliyay in laga feejignaado dhagarta Kooxdaan oo damacsan in nidaam Dowlad ahaan ay isku diyaariyaan.

Cabdisalaan Guulleed ayaa shaaca ka qaaday inaan laisku qaldin jiritaanka Soomaaliya iyo xukunka Madaxweyne Xasan Sheekh, waxaa uu Mr Guuleed uu carabka ku dhuftay in Dowladda Soomaaliya looga baahan yahay inay shacabka Soomaaliyeed u sheegto isku haleeynta Dowladda laisku haleen karo marka loo eego digniinaha amaanka ee soo baxaya iyo goobaha ay dagaalada kula wareegayaan Kooxda Al-shabaab.

Ugu dambeeyn Cabdisalaan Guulleed wuxuu fariin culus u diray Madaxweynihii hore ee Soomaaliya Sheekh Shariif Sheekh Axmed oo uu sheegay in degaankii uu kasoo jeeday ee Ceel Baraf ay Al-shabaab la wareegaan ay tahay mid aan sax ahayn ayna dhici karto wixii ka dhacay Kabuul hadii uusan sida uu u fakaraayo wax kabadalin.

Wasiiru dowladaha Wasaaradda Arrimaha Dibadda Xukuumadda Fedaraalka Soomaaliya Cali Maxamed Cumar, Cali Balcad ayaa ka hadlay casumaadii iyo maamuuskii dhawaan dalka Imaaraadka Carabta loogu sameeyey madaxweynaha Somaliland Cabdiraxmaan Cirro.

Casuumada Imaaraadka uu u sameeyay madaxweynaha Somaliland oo aheyd mid hab maamuuskeedu aad u sareeyay ayaa noqotay maalmahii lasoo dhaafay mid hadal heyn badan dhalisay, waxaana Wasiir Cali Balcad uu tilmaamay in casuumaadaasi aysan waxba u dhimi doonin xiriirka ay la lee yihiin Imaaraadka.

Wuxuu sidoo kale tilmaamay Wasiiru dowlaha Wasaaradda Arrimaha Dibadda Soomaaliya Cali Balcad in dawladda Imaaraadka ay ka mid tahay dowladaha sida weyn Soomaaliya uga taageero dhinaca dhismaha ciidanka.

“Dee anagu iyo Imaaraadku xiriir taariiqi ah baa naga dhaxeeya, Soomaalidu meelahii ugu horeeyay ay ku baxsadeen xiligii dagaaladu ay jireen oo ay ganacsigooda kusii wateen waxay aheyd Imaaraadka, ganacsiga aduunka ugu weyn halka uu ku xiran yahay waa Imaaraadka, Soomaalida shirkadaheeda ugu badan halkey kasoo faracmeen waa Imaaraadka Carabka, marka dhanka Ganacsiga xiriirka aadka u weyn baanu ka leenahay, dhanka siyaasadana Imaaradka waxuu ka mid yahay dalalkii ugu horeeyay ee ka taageeray Soomaaliya dhinaca amniga” ayuu yiri Wasiir Cali Balcad.

Ugu dambeyntii Wasiir Cali Balcad ayaa sheegay in dowladda Soomaaliya ay soo dhaweyneyso in maamul goboleedyada dalka oo ay ka mid tahay Somaliland ay ka qeyb galaan shirarka noocaan oo kale ah ee lagu hormarinaayo ganacsiga iyo dhaqaalaha.

Degmada Gubta oo Caawa Afur waradeed u sameysay Xubna wasiira ah iyo maamulka gobolka Banaadir